Gar tmedyazt d umezgun



...

Tamurt n Leqbayel, aṭas n yiḥeddaden n wawal i d-teǧǧa, aṭas n wid iwezznen taqbaylit, i tt-yettfessilen, yettmuddun azal i wawal, i ikeccmen gar temsal, mačči akken ad tent-cudden, meɛna akken ad tent-frun. D tira, d amezgun neɣ d tamedyazt. Yal aḥric s wazal-is, yal leqdic s tmerna-ines, yal aquddim s lfayda-ines. Seg widak i d-izegren tallit taqburt, am Belɛid At Ɛli, Si Muḥend Umḥend, Ccix Muḥend Ulḥusin, Si Lbacir Amellaḥ d wiyaḍ, ur qlilit ara.

Ar yilemmasen yecban Mulud Mɛemri, Ben Muḥemmed, Belḥanafi, Racid Ɛellic… d waṭas-nniḍen armi d wid irefden asefru ass-a, yewwin asafu n tutlayt qbala ɣer sdat, win akken i asen-d-ssawḍen yimenza. Tamuɣli ass-a, tezzuɣer-aɣ ɣer yiwen n urgaz, ɣer yiwen n uḥeddad n wawal. Aṭas i yexdem s teqbaylit. Aṭas i yexdem i teqbaylit. Yefka-as azal, d tameslayt neɣ d tira, d tamedyazt neɣ d amezgun. Acḥal d aseggas i d-yelḥa deg umaṭṭaf.

Yekcem ixxamen s tmussni-s, yessaweḍ-asen izen imeɛnen, yesuzen-iten s yisefra-s. Awal-is yecbeḥ. Aṭas d waṭas n wayen i d-yeǧǧa. Wagi d Muḥemmed Belḥanafi. Bab n wawal, iseggmen timsal, ara d-afen wat yimal. Ad d-nelqeḍ kan kra n tikta. Ad neɛreḍ ad d-nessiweḍ kra seg leqdic iga deg umecwar-is meqqren, ɣezzifen, teɣzi n tutlayt d yidles Amaziɣ.

Tameddurt-is

Ilul Muḥemmed Belḥanafi, neɣ Ayt Tahar Muḥemmed s yisem-is aḥeqqani ass n, 07 furar 1927, deg Sidi Ɛetman, aɣir n At Wasif i iqublen adrar n Ǧerǧer. Yettwaseḥḥer s tmedyazt d umezgun, ddan-d yid-s mi d-ilul. Mi meqqer, di tazwara, yella deg teseqqamut n tsertit deg urebbi n ukabar n tlelli aɣelnaw deg teɣzi n tegrawla n Lezzayer deg Tihert. Mi d-tḥella tmurt timunent-is, yekcem ɣer umaṭṭaf aɣelnaw d amekfaḍu (animateur). Deg tazwara n umecwar-is di rradyu, yekki deg waṭas n tedwilin i yernan afud d tikli iqeɛden i tsekla d tezlit taqbaylit.

Ad d-nebder “Leqlam Ajdid” d “Nnubat n Lfuruḥ”. Tidwilin-is, fkant tumert, rnant lfuruḥ i yimsefliden yettidiren di leḥris n tallit-nni. Yal tikkelt, ttagmen amaynut, ama sɣur-s ama sɣur inebgawen-is. Syin, mi yeǧǧuǧeg wawal-is, yuɣal yeṭṭef tadwilt mechuren lawan-nni “Iɣennayen n uzekka”. D tadwilt i deg d-ɛeddan waṭas n yicennayen mechuren ass-a. D tadwilt i ibeddlen tikli, i yefkan beddu n umecwar ifazen i waṭas n yicennayen i yuɣalen d itran deg ccna. D icennayen yecban AytMengellat, Ferḥat, Yidir, Meɛtub, Ǧamal Fraḥi, Ayt Ǧudi Saɛid, Dalil Ɛumer, Malika Doumran d wiyaḍ. Yella yid-sen, yemla-asen akk ayen yessen.

Imuhal-is

Yexdem, daɣ, Muḥemmed Belḥanafi aṭas deg taɣult n umezgun, u yeǧǧa-d aṭas, akken i d-yenǧer abrid i wid d-iḍefren. Deg useggas n 1965, yura taceqquft “Lewsayat n Lwaldin”. Yexdem umbeɛd akked (opérette) ixef n useggas deg 1971. Sḍis n yiseggasen akken, yessenɛet-d taceqquft n umezgun “Win yeddren ad yemlil”. Alami d aseggas n 1997, s tceqquft “Imi zdin”. Seg sallit-nni, tedduḍ akkin, yefka merra akud-is deg umaṭṭaf i tedwilt “Rrif n Lkanun”. Ɣef teɣzi n umecwar-is, Belḥanafi yumen s wayen i ixeddem, yefka azal i leqdic-is acku yeẓra ad yaweḍ.

“Ay akken yebɣu yiɣzif yiḍ, leqrar-is ad yali wass” , “Win ileḥḥun ɣef tidet yessawaḍ” , i aɣ-d-nnan yimezwura. Yella Muḥemmed Belḥanafi gar-asen. Aṭas seg yisefra-s i yettwacnan sɣur ddeqs n yicennayen am Azger, sɣur Yidir. Yura aṭas n tezlatin i Malika Doumran, i yellan yakan deg terbaɛt n ccna n tesnawit El Xensa n Tizi Uzzu. Yura i Mulud Ḥabib, Anisa, Malḥa, Mǧahed Ḥamid, Ǧamal Cir, Arezqi Buzid, Ɛetmani, Ṭawes, Crif Xeddam, Qasi Abǧawi, Yasin Babasi, Wrida, Fella, Lǧida tamecṭuḥt, Zaheyya, Ben Sliman Muḥemmed akked trebbuyaɛ n tesnawit Faḍma n Sumer d waṭas-nniḍen.

Yella deffir n yicennayen iwumi yefka azal, yumen s wayen xeddmen armi i yuɣalen gar tgejda n ccna. Yefka Muḥemmed Belḥanafi azal i tmedyazt, yefka tudert-is i teqbaylit. Iḥemmel tutlayt tamaziɣt iwumi iga iseɣ. Lǧemɛa-nni taneggarut uqbel ad yemmet, ur yebɣi ara ad yezgel tadwilt-is, ɣas akken yehlek, i d-nnan wid i t-iqerben i ixeddmen yid-s. Qqaren-d d win i d-yettasen ɣer umaṭṭaf s uqrab yeččuren d ittafttaren iqdimen d yisefra. Yefka akud-is i tsekla taqbaylit d tutlayt-is tamaziɣt. Yerfed amennuɣ-is i tẓuri d tutlayt armi d ass-is aneggaru. Deg wayen yerzan asṭeɛref d yismektiyen, tijmilin d warrazen ɣef leqdic i yexdem d ubrid n tẓuri i d-yewwi, tuɣal-as tejmilt ass n, 8 furar 2008 deg yiwet n tfugla i d-yettwasuddsen deg Uxxam n rradyu taɣelnawt s uneḥḍur n waṭas n yinaẓuren imeqqranen.

Deg yiwen n udlis i yettwaxedmen fell-as sɣur tanfarast (productrice) Wrida Sider, deg umaṭṭaf wis sin, tura-d deg udlis-is ɣef beddu n Muḥemmed Belḥanafi deg umecwar-is, yenna-d : « Asmi bdiɣ deg rradyu tis snat, akked Muḥemmed Ḥilmi d Ḥmed Iman, bdiɣ s tmedyazt “Leqlam Ajdid”. Syin akin yiwet n tedwilt i yimecṭaḥ “Tibḥirin d yijeǧǧigen, udmawen isemmaḍen” i yessefraḥen arrac imecṭaḥ. Ur cfiɣ ara mliḥ ɣef (yizmaz), maca cfiɣ nessedhuy arrac imecṭaḥ u ḥemmlen tadwilt-nni nezzeh. D arrac i d-yeggran d itran n ccna n teqbaylit syin ɣer sdat, am Ḥabib Mulud d Newwara. Xedmeɣ aṭas n tmeɣriwin deg yiseggasen-nni n 1970 ladɣa akked Ɛetmani.

« Terna tenna-d Wrida Sider seg tama-s, i ixedmen yid-s deg rradyu : « Belḥanafi ur iḥemmel ara ad d-mmeslayen s waṭas ɣef yiman-is, maca iḥemmel ad yehder ɣef tɣawsiwin-nniḍen. Ḥala snat n tɣawsiwin yesɛan azal i yellan deg tudert-is : Tawacult-is akked rradyu. D rradyu dɣa i d tudert-is », tkemmel tenna. Yemmut Muḥemmed Belḥanafi ass n lḥed, 04 meɣres 2012, ɣef usemmud n 85 n yiseggasen. Yeǧǧa-d sin n dderya, d waṭas n dderya seg tarwa umaziɣ, yuɣen abrid i d-yeǧǧa. Rwaḥ-is d lexsara i teqbaylit, i umaṭṭaf, acku mazal yezmer ad yernu deg leqdic-is ifazen. Yenǧer-d abrid, yerẓa asalu i wid i d-yettnkekaren ass-a ad kemmlen deg tikli-s, ad sǧuǧǧgen, ad snernin taqbaylit-nsen. Khaled Achoui.


Lire la suite sur La Dépêche de Kabylie.