Zzin fell-as 7 n yiseggasen



...

Aṭas n yirgazen d tulawin i d-ineǧren abrid n tmussni, i d-yefkan seg wul i tutlayt d yidles n teqbaylit, yal wa anta taɣult uɣur icudd, ama d ccna, ama d tira, d amezgun neɣ d ssinima… Akken ma llan uklalen tijmilin timeqqranin xerṣum i wakken ad tenid-mmektin yimdanen, ad dmmektin agerruj i d-ǧǧan ur nettfakka. Gar wid i iqedcen ɣef yidles n tmaziɣt, yella yiwen wudem, ilaq ur t-ntettu ara, wagi d argaz ameqqran n ssinima tamaziɣt Ɛebderreḥman Bugermuḥ.

Ilul Ɛebderreḥman Bugermuḥ ass n, 25 Furar 1936, deg Uzellagen, tawilayt n Bgayet, yettuneḥsab d ababat n ssinima n tmaziɣt, acku d netta i d ameskar n usaru amezwaru s tutlayt n tmaziɣt, “La colline oubliée” (Tawrirt yettwattun), deg useggas n 1996, d ungal n Mulud Mɛemri i d-yeffɣen deg 1952 i d-yerra d asaru. (Mlalen i tikkelt tamezwarut deg 1957, seg yimir zdin-ten wassaɣen i ubaɣur n teqbaylit). Leqrayaines tamezwarut yesɛedda-tt deg Sṭif (Aɣerbaz amenzu), anda i yeẓra s wallen-is tidyanin qeṣṣiḥen n 8 Mayu 1945.

Mbeɛd, Dda Ɛebderreḥman yexdem asileɣ deg Useqqamu aɛlayan n tezrawin n ssinima di Paris, deg useggas n 1960, uqbel ad yeqdec deg usuffeɣ n tedwilin i ifazen i tiliẓri Tafransist RTF. Mi dyuɣal seg lɣerba, deg 1963, yella gar yiɛeggalen igejdanen i yesbedden Aseqqamu aɣelnaw n ssinima Azzayri (CNCA), anida i t-id-sṭaxren seld aseggas ɣef liǧal n tektiwin-is d umennuɣ-is ɣef tutlayt. Syin, mmi-s n Uzellagen, yexdem neɣ yura deg 1965 aḍris i usaru (Comme une âme) s tutlayt n teqbaylit, yura-t akked Malek Ḥeddad.

Maca wid yeṭṭfen taneɣlaft n yidles n wakud-nni, ugin-as ad t-id-yessufeɣ. Ayɣer ? Acku yettwaxdem s tutlayt n tmaziɣt, nnan-as ad t-id-yessuffeɣ s taɛrabt maca ur as-yeɛǧib ara ṛṛay. Syin yuɣal ɣer tmurt n Fransa, yewwi asirem n usuffeɣ n uṣenfar-is dinna, yessuter ad as-t-idssuffɣen s teqbaylit, ad d-yili usentel s tefransist, i tikkeltnniḍen ugin. D asḥisef ! D aṣenfar n usaru amenzu n tmaziɣt i tewwi tatut.

Gar 1965 d 1968, Ɛebderreḥman Bugermuḥ yessuget timliliyin-is akked yimussnawen d yimeɣnasen n tmaziɣt d tugdut di Fransa, garasen: Ṭawes Ɛemruc, Besɛud Muḥend Aɛrab, Mulud Mɛemri, Ḥannuz, Mulud Baṭuc, d wiyaḍ. D iɛeggalen i d-yeslulen Agraw imaziɣen di Paris, deg useggas n 1966. Ɣer taggara n yiseggasen n 1960, tigejdit n ssinima n tmaziɣt yexdem ayendin n yisura, gar-asen: “La grive” i d-yeffɣen deg useggas n 1967.

Yewwi arrazen La palme d’or akked L’olivier d’or

Syin yezdi akked umeddakkelis Lexḍer Ḥamina deg usufeɣ n usaru “Chronique des années de braise”, i yewwin arraz -la Palme d’or- n Tfaska n Cannes deg 1975. Dda Ɛebderreḥman, yexdem daɣen aṭas n leqdicat i lfayda n tiliẓri Tazzayrit (exRTA) gar-asen ladɣa: “Les oiseaux de l’été” (1978), “Kahla ou Beida” (1980), “Cris de pierres” (1986). Armi d aseggas n 1996 i teffeɣ targit n Ɛebderreḥman Bugermuḥ ɣer tafat, asaru amenzu n tutlayt n tmaziɣt “La colline oubliée” (Tawrirt yettwattun) ad d-yeffeɣ; fkan-as-d ttesriḥ i wakken ad t-id-yessuffeɣ deg 1997.

Mbeɛd mi yeṣber agguren d yiseggasen (Acku ugin-as tikkelt tamezwarut ad d-yerr adlis n Dda Lmulud d asaru deg useggas n 1968). Asaru yeẓra tafat, yeffeɣ-d, d win ara yeqqimen i lebda deg yidles amaziɣ, d tajmilt tameqqrant i yerra i Mulud Mɛemri. Ad d-nebder kan “La colline oubliée” yewwi arraz “L’olivier d’or”, d asteɛref ameqqran n Tfaska taɣelnawt n usaru amaziɣ deg tesɣunt-ines n 2012. Ma nuɣal-d ɣer uḥric n tira, ur ilaq ara ad nettu d akken Ɛebderreḥman Bugermuḥ yeqdec u yeǧǧa-d isem-is deg-s, imi i d-yessuffeɣ ungal deg useggas n 2009, iwumi yefka isem “Anza”.

Dda Ɛebderreḥman, tewwi-t tmettant ass n lḥedd 03 Furar 2013 ɣef leɛmer n 77 n yiseggasen deg sbiṭar n Bir Ṭrarya deg Lezzayer tamanaɣt, mbeɛd mi yeqqim din azal n 15 n wussan. Tamḍelt-is tella-d deg wakal ideg ilul, d igiman n yimdanen i iḥeḍren, usan-d ad twalin i tikkelt taneggarut, war ma nettu udmawen imeqqranen n tẓuri tazzayrit (Inaẓuren, irgazen n ssinima, imedyazen…). Iruḥ yeǧǧa-d deffir-s agerruj ur nfennu, ad d-yeqqim yisem-is i lebda imi i d-yenǧer abrid n ssinima zeddigen.

Kh. A.


Lire la suite sur La Dépêche de Kabylie.

Publier des annonces gratuites

Autres sites

Sciencedz.net : le site des sciences
Le site des sciences en Algérie


Vous cherchez un emploi? Essayer la recherche d'emploi en Algérie
Babalweb Annonces Babalweb Annonces
Petites annonces gratuites